Pterygium (wymawiane jako tur-IJ-ee-um) to mięsista narośl w kształcie skrzydełka, która wyrasta ze spojówki (przezroczysta, cienka powłoka twardówki lub białej części oka) na rogówkę (przezroczysta przednia część oka). Słowo pterygium pochodzi od greckiego pterygos, co oznacza małe skrzydełko. Pterygia jest dość powszechna i można ją zaobserwować u surferów (stąd potoczne określenie "oko surfera"), osób opalających się, architektów krajobrazu i innych osób przebywających na świeżym powietrzu, które nie chronią odpowiednio swoich oczu przed szkodliwym promieniowaniem ultrafioletowym pochodzącym ze słońca. Ponadto wykazano, że osoby mieszkające bliżej równika częściej zapadają na pterygię. Czynnikami ryzyka rozwoju pterygii są także długotrwałe narażenie na działanie czynników drażniących oczy, takich jak wiatr i kurz.
Pterygia zwykle rośnie powoli lub ma przebieg obojętny i może nie dawać żadnych objawów lub może się zaostrzać pod wpływem podrażnienia. We wczesnym okresie pterygia może nie być nawet zauważona i może nie być poważna. Mogą też wystąpić objawy suchego oka, takie jak łagodne pieczenie, łzawienie i swędzenie spowodowane nieregularnym zwilżaniem powierzchni oka przez łzy. W miarę powiększania się pterygium, zmiana staje się bardziej zauważalna i może stać się kosmetycznie nieprzyjemna, drażniąca dla pacjenta i może wywoływać uczucie obecności ciała obcego w oku. Pterygia może powodować objawy wzrokowe, jeśli w miarę zbliżania się do środka rogówki lub osi widzenia wywołuje astygmatyzm. Kiedy pterygia rozrasta się w kierunku osi widzenia, gdzie widzenie może być zagrożone, można zastosować różne procedury chirurgiczne, aby ją usunąć.
Zbadanie oczu przez okulistę jest pierwszym krokiem do postawienia prawidłowej diagnozy i podjęcia odpowiedniego leczenia, jeśli jest ono konieczne. Okulista zbada przednią część oka za pomocą lampy szczelinowej - specjalistycznego mikroskopu do badania oczu. Na wczesnym etapie procesu chorobowego większość okulistów przyjmuje podejście zachowawcze i stosuje krople nawilżające do oczu oraz zaleca noszenie ochronnych okularów (aby zapobiec dalszej ekspozycji na promieniowanie UV) i kapeluszy z szerokim rondem. W przypadku powiększenia się pterygium i jego wzrostu na rogówkę w kierunku osi widzenia, okulista rozważy interwencję chirurgiczną w celu powstrzymania dalszych uszkodzeń i bliznowacenia oka. Czasami, bardziej agresywne pterygium może wywołać astygmatyzm na rogówce (powodując, że rogówka staje się bardziej owalna lub przypomina kształtem piłkę nożną w porównaniu z bardziej okrągłym kształtem jak piłka do koszykówki). Astygmatyzm może powodować niewyraźne widzenie i jeśli nie jest leczony, może nie zostać odwrócony nawet poprzez interwencję chirurgiczną. Długotrwała pterygia może powodować nieodwracalne bliznowacenie rogówki, co może pozostawić na rogówce cienką białą błonę lub bliznę, nawet po usunięciu pterygium. Jeśli blizna ta znajduje się poza osią widzenia, może to nie mieć wpływu na widzenie.
Istnieje kilka różnych technik chirurgicznych, które są powszechnie stosowane do usuwania agresywnego pterygium. Techniki mikrochirurgiczne mogą być wykonywane bezpiecznie i komfortowo w warunkach ambulatoryjnych w ośrodku chirurgii oka, przy zastosowaniu znieczulenia miejscowego i łagodnej sedacji. Najpopularniejsza technika chirurgiczna polega na chirurgicznym usunięciu pterygium, umieszczeniu przeszczepu z zachowanej błony owodniowej (pochodzącej z łożyska) lub małego przeszczepu własnej spojówki pobranego z górnej części spojówki w celu przykrycia miejsca, z którego usunięto pterygium, oraz zastosowaniu kleju fibrynowego i/lub małych szwów w celu utrzymania przeszczepu we właściwym położeniu. Zabieg ten trwa zwykle od 30 minut do godziny, w zależności od jego złożoności, a pacjent odczuwa niewielki dyskomfort. Po zabiegu pacjent zwykle nosi plaster przez jeden dzień, a po kilku dniach może wrócić do pracy (unikając pocierania oczu, pływania i gorących kąpieli). Przez kilka tygodni lub miesięcy stosuje się miejscowe krople i/lub maści z antybiotykami i sterydami, przy czym dawkę należy zmniejszać zgodnie z zaleceniami okulisty. Leki steroidowe zmniejszają stan zapalny i ryzyko nawrotu choroby, dlatego należy je stosować zgodnie z zaleceniami. Zalecana jest staranna obserwacja przez rok po zabiegu.
Głównym ryzykiem związanym z operacją rogówki jest jej nawrót po usunięciu i odrastanie nieprawidłowej tkanki na rogówkę. Jeśli nie stosuje się przeszczepu błony owodniowej lub autoprzeszczepu spojówki, odsetek nawrotów jest dość wysoki i wynosi od 25% do ponad 50%. Jednak w przypadku zastosowania tych przeszczepów, odsetek nawrotów może wynosić od 5 do 10%. W przypadku nawrotowego usunięcia pterygium odsetek nawrotów może być jednak znacznie wyższy i konieczne może być zastosowanie innej terapii wspomagającej. W celu zahamowania odrastania pterygium często stosuje się dodatkowo śródoperacyjną mitomycynę C (MMC). Niektórzy okuliści stosują krople do oczu MMC po wycięciu. Przedyskutuj te opcje ze swoim okulistą przed zabiegiem. Pamiętaj, aby zgłosić się do okulisty, jeśli masz pterygium, aby można było je właściwie ocenić i zastosować odpowiednie leczenie.
3/19/15
Ronald N. Gaster, MD, FACS
Centrum Okulistyczne Gaster
Beverly Hills i Huntington Beach, CA
