Organizmy modyfikowane genetycznie (GMO)

Jak postępy w biotechnologii wpływają na jakość odżywczą naszej żywności? Już w przeszłości ludzie zdawali sobie sprawę, że najsmaczniejsze i najobfitsze owoce można wybrać i zasadzić ponownie w następnym sezonie. Geny roślin spożywczych ulegają ciągłym zmianom w wyniku naturalnych mutacji i rekombinacji. Obecnie postępy w zrozumieniu genetyki i biologii molekularnej pozwalają naukowcom znaleźć konkretne geny, które można przenosić z jednego gatunku do drugiego. Materiał genetyczny może być przenoszony z wirusów, bakterii, roślin i zwierząt w celu wywołania znaczących zmian w oryginalnych gatunkach. W przeciwieństwie do tradycyjnej hodowli, transfer genów pozwala na przenoszenie genów między organizmami różnych gatunków. Umożliwia on również transfer tylko specjalnie wybranych genów w celu uzyskania pożądanego efektu w kontrolowanych warunkach laboratoryjnych. Terminy często używane do opisu transferu genów i modyfikacji roślin i zwierząt to: Genetycznie Modyfikowane Organizmy (GMO), Genetically Engineered (GE) i Biotechnology-Derived (BD).

Zawartość składników odżywczych w żywności

Sposoby, w jakie można zmienić profil i gęstość odżywczą żywności, obejmują: modyfikację genów, praktyki uprawy i żywienia w rolnictwie, konwencjonalną hodowlę i selekcję roślin oraz biofortyfikację witamin. Gen wybrany do modyfikacji może zwiększać lub zmniejszać zawartość witamin, minerałów lub kwasów tłuszczowych w modyfikowanej żywności. Na przykład złoty ryż jest genetycznie modyfikowany w celu zwiększenia zawartości beta karotenu. Czasami zwiększenie zawartości jednego składnika odżywczego powoduje niezamierzone obniżenie zawartości innego. Na przykład w oleju rzepakowym, który został genetycznie zmodyfikowany w celu zwiększenia zawartości witaminy A, obniżono poziom witaminy E. Metody uprawy i karmienia zwierząt, takie jak hodowla zwierząt karmionych trawą i kukurydzą oraz hodowla ryb dzikich i hodowlanych, zmieniają profil kwasów tłuszczowych zwierząt. Ilość kwasów tłuszczowych omega-3 w jajach różni się w zależności od diety kurczaka. Konwencjonalna hodowla i selekcja roślin również może zmienić profil żywieniowy, a praktykuje się to już od bardzo dawna. Wreszcie, ziarna i zboża są często wzbogacane w żelazo i witaminy przed wprowadzeniem na rynek, bez potrzeby modyfikacji genetycznej.

Istnieją zamierzone i niezamierzone konsekwencje modyfikacji genów. Niektóre z zamierzonych celów modyfikacji genetycznej żywności obejmują zmianę profilu żywieniowego, wydłużenie okresu trwałości oraz poprawę tekstury i smaku. Inne cele obejmują poprawę właściwości agronomicznych, takich jak odporność na owady i choroby, tolerancja na herbicydy i warunki klimatyczne. Na przykład genetycy roślin mogą wyizolować gen odpowiedzialny za tolerancję na suszę i wprowadzić go do innej rośliny. Nowa genetycznie zmodyfikowana roślina będzie wtedy również odporna na suszę. Ponieważ liczba ludności na świecie rośnie, być może modyfikacje genetyczne pozwolą zwiększyć plony.

Niezamierzone skutki modyfikacji genetycznych obejmują zwiększone prawdopodobieństwo pojawienia się nowych alergenów w żywności, oporność na antybiotyki, toksyczność i problemy środowiskowe. Modyfikacja genetyczna prowadzi ostatecznie do wprowadzenia nowych białek do żywności. Alergie pokarmowe, w których pośredniczą prawdziwe przeciwciała, są ważnym problemem zdrowotnym występującym u około 2% dorosłych i prawie 5% dzieci. Ochrona osób z alergiami pokarmowymi przed niepożądaną ekspozycją na te nowe białka stanowi główne wyzwanie dla zdrowia publicznego w przypadku genetycznie modyfikowanych źródeł żywności. Dodatkowo, spożywanie żywności genetycznie zmodyfikowanej poprzez zastosowanie "markerów oporności na antybiotyki" może zmniejszyć skuteczność antybiotyków w zwalczaniu chorób bakteryjnych. Geny oporne na antybiotyki wytwarzają enzymy, które rozkładają antybiotyki i mogą zostać przeniesione na patogeny ludzkie lub zwierzęce, czyniąc je również opornymi na antybiotyki. Wreszcie, gen wybrany do modyfikacji może pełnić dwie funkcje, jedną o pożądanym działaniu, a drugą o działaniu niepożądanym, np. wzmacniającym naturalne toksyny roślinne. Dzieje się tak w przypadku roślin strączkowych (inhibitory proteazy), fasoli lima (cyjanogeny) i rzepaku (goitrogeny).

Zagrożenia dla środowiska

Niezamierzone zagrożenia dla środowiska związane z uprawami genetycznie modyfikowanymi obejmują odporność na herbicydy i insektycydy, przenoszenie genów na rośliny dzikie i konwencjonalne w wyniku zapylania krzyżowego, uprawy zbyt jednolite genetycznie, a przez to podatne na zniszczenie przez choroby, ograniczony dostęp rolników do nasion z powodu opatentowania genetycznie modyfikowanych roślin spożywczych oraz trudne do zwalczenia "superchwasty"."Jako jeden z przykładów niezamierzonych konsekwencji środowiskowych genetycznie modyfikowanej żywności można podać kukurydzę Bt, która została zmodyfikowana genetycznie w celu wytworzenia w pyłku toksyny zabijającej omacnicę prosowiankę. Jednak kiedy pyłek jest roznoszony przez wiatr, może wylądować na mlecznicy, roślinie żywicielskiej motyla Monarcha, zabijając gąsienice, które się nią żywią. Jest to jeden z powodów, dla których populacja motyli Monarchy zmniejszyła się w ostatnich latach.

Oznakowanie żywności GMO

Krajowe i stanowe zasady certyfikacji ekologicznej nie zezwalają na oznaczanie żywności genetycznie modyfikowanej jako "ekologicznej". Produkty ekologiczne nie mogą być uprawiane z nasion GMO, a ekologiczne produkty zwierzęce, takie jak wołowina, kurczaki czy jaja, nie mogą być karmione żywnością genetycznie modyfikowaną. Do najczęstszych źródeł żywności genetycznie modyfikowanej należą: cukier z buraków, kukurydza, syrop kukurydziany i tortille kukurydziane, papaja, pomidory, ryż, ziemniaki, soja, w tym tofu, mleko sojowe, orzechy sojowe, sos sojowy, mleko produkowane przy użyciu rBGH, cukinia i letnie kabaczki oraz oleje roślinne, rzepakowy, sojowy, bawełniany i kukurydziany.

Czytajcie etykiety i znajcie swoje składniki. Unikanie żywności modyfikowanej genetycznie to nie lada wyzwanie. Kod PLU na naklejce informuje, czy dany owoc lub warzywo było genetycznie modyfikowane, uprawiane w sposób konwencjonalny czy ekologiczny. Banany oznaczone czterocyfrowym kodem PLU 4011 były uprawiane w sposób konwencjonalny z użyciem pestycydów. Banany oznaczone pięciocyfrowym kodem zaczynającym się od cyfry "9" to banany wyprodukowane metodami ekologicznymi bez modyfikacji genetycznej (np. 94011). Produkty zmodyfikowane genetycznie mają pięciocyfrowy kod PLU zaczynający się od cyfry "8". W przypadku bananów jest to kod 84011.

Modyfikacja genetyczna może zmienić profil odżywczy żywności, którą spożywamy... czy jesteśmy gotowi otworzyć lodówkę Pandory?

2/19/15

Sandra Young, OD
Autor: Visionary Kitchen: A Cookbook for Eye Healthwww.visionarykitchen.com